در کشاورزی سنتی آبیاری به روش سطحی انجام می‌شد. استفاده از این روش‌ها نیازی به هزینه زیادی جهت خرید، تعمیر و نگهداری نداشته و همچنین انرژی کمی مصرف می‌کردند. اما راندمان پایین و مصرف بی‌رویه آب از جمله مهم‌ترین نقاط ضعف این روش‌ها است. روش‌های آبیاری تحت‌فشار جهت رفع معایب شیوه‌های آبیاری سطحی به وجود آمدند. اما در این بین به منظور بهبود و کارایی بالاتر روش‌های آبیاری سطحی شیوه‌هایی به کار می‌رود که استفاده از لوله‌های دریچه دار یا هیدروفلوم یکی از بهترین، آسان‌ترین و سریع‌ترین شیوه‌ها بوده و در صرفه‌جویی آب بسیار مؤثر و کارآمد است. لوله‌های دریچه دار از سال ۱۹۶۰ در کشاورزی رایج شده که در ادامه بیشتر با آن آشنا خواهید شد. همچنان با شرکت توسن صنعت آپادانا تولیدکننده و ارائه انواع لوله های پلی اتیلن ، لوله آبیاری ، نوار آبیاری و لوله دریپردار همراه باشید.
آشنایی با لوله‌های دریچه دار
این لوله‌ها در ابتدای پیدایش از جنس آلومینیوم بودند اما با پیشرفت صنعت، لوله‌های دریچه دار پلی‌اتیلنی ساخته شد که از لحاظ هزینه و عملکرد بهتر از قبل بوده و توانست جایگزین مناسبی برای کانال‌های خاکی و جوی‌های سنتی در مزارع شود.
امروز لوله‌های دریچه دار از نوع پلی‌اتیلن نرم هستند که به دریچه‌هایی با قابلیت تنظیم و دارای مجاری درجه ۴ تجهیز شده‌اند. لوله‌های مقاوم در برابر اشعه خورشید که با اندازه‌ای ۲ تا ۲۰ اینچی در کلاف‌های ۱۰۰ و ۲۰۰ متری در بازار عرضه می‌گردند.
فشار لوله‌های دریچه دار ۴ بوده و ضخامتی ۵۰۰ تا ۷۰۰ میکرونی دارند.
لوله‌های دریچه دار در امتداد یکدیگر توسط گیره مخصوص به هم و یا هر منبع آب نظیر سر چاه، کانال و حوضچه نصب می‌شود. دریچه‌های لوله در فواصل معینی تعبیه شده که بر روی هر یک کلاهک مخصوصی برای تنظیم درجه قرار گرفته و می‌توان میزان جریان خروجی آب را از صفر تا ۳ لیتر در ثانیه تنظیم کرد.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد لوله‌های دریچه دار این است که نوع آب و املاح موجود در آن هیچ اثری بر عملکرد آن نداشته و می‌توان از آن برای انتقال آب‌های گل‌آلود هم استفاده نمود.
مزایای استفاده از لوله‌های دریچه دار
لوله‌های دریچه دار برای زمین‌های تسطیح شده و انواع کشت‌های کرتی و ردیفی نظیر نیشکر، ذرت، یونجه، گوجه‌فرنگی و برنج قابل استفاده بوده که علاوه بر بالا بردن راندمان محصول، در انتقال آببدون هدر رفت بسیار مؤثر است.
جهت استفاده از لوله‌های دریچه دار حفر کانال‌های درجه ۴ آبیاری و نصب آب‌بند نیاز نبوده و نیز خرید و نصب سیفون و هواگیر هم لازم نیست. بنابراین باعث کاهش هزینه‌های گزاف مربوط به کارگران و ماشین‌آلات می‌شود.
از دیگر مزایای استفاده از لوله‌های دریچه دار آبیاری شبانه‌روز بدون احتیاج به مراقبت و کنترل است. زیرا این لوله‌ها با شبکه‌های نوین توزیع آب تطابق کامل داشته و بالاترین میزان بهره‌وری را دارا هستند. به طوری که با این لوله‌ها می‌توان کار ۳ نفر را به تنهایی انجام داد.
از آنجایی که جنس لوله‌های دریچه دار پلی‌اتیلنی از مواد درجه یک و مرغوب بوده در مقابل همه مواد شیمیایی و کودهای محلول مقاوم است و می‌توان با اطمینان و بدون نگرانی از تبخیر یا نفوذ در زمین از آن‌ها جهت کودپاشی استفاده کرد. این کار علاوه بر افزایش راندمان مصرف کود، هزینه‌های ناشی از خرید کود و توزیع آن بر روی مزرعه را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد. در ضمن از انتشار بوی بد در اثر رطوبت در سطح زمین کشاورزی که سبب بروز بیماری‌های قارچی یا انگلی می‌شود، جلوگیری می‌نماید.
از طرفی دیگر لوله‌های دریچه دار سبک بوده و حمل‌ونقل و نگهداری آن‌ها آسان است. بنابراین پس از اتمام فصل کشت به راحتی جابه‌جا و در انبار قابل نگهداری هستند.
از مهم‌ترین مزایای استفاده از لوله‌های دریچه دار بهبود توزیع یکنواخت و ذخیره آب در کشاورزی است. طوری که علاوه بر کاهش مصرف ۳۰ تا ۳۵ درصدی آب با حفظ انرژی بازده محصول را بالا می‌برد. همچنین با جلوگیری از رسیدن آب به بذر و علف هرز، در هزینه‌های خرید علف‌کش، سم‌پاشی و از بین بردن آن‌ها صرفه‌جویی می‌شود.
جداره داخلی لوله‌های دریچه دار صاف است و جریان آب در آن به آسانی برقرار می‌شود. بنابراین در مناطقی که آب دارای املاح و رسوب بوده و استفاده از سیستم آبیاری تحت‌فشار امکان‌پذیر نیست، می‌توان از این لوله‌ها بهره برد.
جلوگیری از فرسایش خاک یکی دیگر از مزایای استفاده از لوله‌های دریچه دار در کشاورزی محسوب می‌شود.
چگونگی نصب و استفاده از لوله‌های دریچه دار
نصب و راه‌اندازی این لوله‌ها نیاز به آموزش خاصی نداشته و به سهولت در کمتر از نصف روز انجام می‌گردد. لوله‌های دریچه دار به صورت رول به وسیله کارگران یا ماشین‌آلات کشاورزی در مسیر تعیین‌شده باز و به راحتی برش یا به هم متصل می‌شوند.
به منظور پیشگیری از غلتیدن و حرکت لوله در اثر جریان آب بهتر است بستر مناسبی برای آن آماده‌سازی شود. بدین صورت که شیارهایی با عمق ۵ الی ۱۰ سانتی‌متر ایجاد کرده و لوله‌ها را در آنجا گذاشت. همچنین جهت کنترل فشار وارده به لوله‌های دریچه دار انتهای آن‌ها را روی پشته خاکی به ارتفاع حدود یک متری قرار می‌دهند.
جمع‌بندی
همان‌طور که گفته شد هنوز به دلایل زیادی نظیر هزینه، نوع زمین و کیفیت آب کشاورزان از شیوه‌های آبیاری سطحی در مزارع و باغات خود استفاده می‌کنند. لوله‌های دریچه دار پلی‌اتیلن از جمله تجهیزاتی است که می‌تواند مشکلات و معایب ناشی از آبیاری سطحی نظیر مصرف زیاد آب ناشی از تبخیر و نفوذ در زمین را برطرف نماید. این لوله‌ها هزینه تعمیر و نگهداری زیادی نداشته و پس از پوسیدگی و شکستن قابلیت بازیافت را دارند. بنابراین آلودگی محیط زیست را به همراه ندارند. می‌توان با استفاده از لوله‌های دریچه دار کلیه محصولات و مزارع کوچک تا بزرگ را آب‌رسانی کرد.
