با توجه به کمبود آب و هدر رفت بالای آن در بخش کشاورزی در سیستم‌های سنتی آبیاری نظیر کرتی، نواری و شیاری می‌توان از نوارهای آبیاری قطره‌ای که به روش آبیاری تیپ نیز مشهور است، برای آب‌رسانی به مزارع و باغات استفاده کرد. درواقع نوارهای تیپ لوله‌های از جنس پلی‌اتیلن هستند که با ضخامت و متراژهای مختلف تولید می‌شوند و بسته به شرایط محیطی هر منطقه از یک نوع آن استفاده می‌گردد. اما این‌که مزایا و معایب روش آبیاری با نوار تیپ چیست و نیز چگونه می‌توان آن را راه‌اندازی نمود در ادامه به آن اشاره شده است، همچنان با شرکت توسن صنعت آپادانا در تولید و ارائه انواع لوله های پلی اتیلن ، لوله آبیاری ، نوار آبیاری و لوله دریپردار همراه باشید.
بررسی کلی روش آبیاری با نوار تیپ
این روش که زیرمجموعه سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار است از لوله‌های پلی‌اتیلنی به نام تیپ با ضخامت متفاوت و فشار ۰.۵ تا ۲ اتمسفر استفاده می‌شود. در یک سیستم آبیاری با نوار تریپ آب از منبع تغذیه مانند چاه وارد ایستگاه فیلترینگ شده تا ناخالصی‌های موجود از آن خارج شود. سپس آب پس از تنظیم فشار و میزان دلخواه وارد لوله‌های اصلی و فرعی و در انتها درون نوارهای تیپ که در سطح زمین تعبیه شده‌اند می‌گردد.
نوارهای تیپ دارای قطره‌چکان‌هایی در خود هستند که از طریق آن‌ها کار آب‌رسانی به گیاه صورت می‌پذیرد.
همچنین می‌توان با نصب تانکر کود و نصب تجهیزات کود دهی در ایستگاه پمپاژ، کود دهی به گیاه را علاوه بر آبیاری انجام داد.
انواع نوار تیپ
نوار تیپ‌ها را بر اساس فواصل قطره‌چکان‌ها دسته‌بندی می‌کنند که بین ۱۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر متغیر هستند و بسته به نوع محصول و شرایط جوی منطقه یکی از آن‌ها انتخاب می‌شود. اما متداول‌ترین آن‌ها، نوار تیپ ۲۰ و ۳۰ سانتی‌متری است که در کشاورزی کاربرد گسترده‌ای دارد.
همچنین کارخانه‌های مختلف نوار تیپ‌ها را با ضخامت‌های ۱۵۰، ۱۷۵، ۲۰۰ و ۲۵۰ میکرون و متراژهای گوناگون ۱۰۰۰، ۱۲۰۰، ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ متر تولید می‌کنند که البته معمولاً از ضخامت ۰/۱۷۵ میلی‌متری در کشاورزی ایران بهره می‌برند.
کاربرد سیستم آبیاری با نوار تیپ
این روش از آبیاری برای گیاهانی که به صورت متراکم و ردیفی کشت می‌شوند مانند انواع سبزی‌ها، صیفی‌جات، ذرت، گندم، علوفه، هندوانه، خربزه، گوجه‌فرنگی، پیاز، سیب‌زمینی، توت‌فرنگی، آفتابگردان، چغندرقند و پنبه بسیار مناسب است. همچنین در سیستم‌های گلخانه‌ای نیز این روش جوابگوی نیاز گیاهان به آب لازم آن‌ها است.
۱۰ مزیت اصلی استفاده از سیستم آبیاری با نوار تریپ
۱. توزیع یکنواخت آب و عدم پراکندگی آن در اثر باد و شیب زمین (حداکثر شیب مجاز ۱%)
۲. جلوگیری از هدر رفتن آب
۳. کاهش علف هرز
۴. استفاده بهینه‌تر از آب
۵. کارایی بالاتر و بهره‌مندی بهتر گیاه از آب و مواد غذایی
۶. حذف هزینه کارگر در صورت خودکار بودن و نیز کاهش هزینه کارگر در صورت غیراتومات بودن
۷. بهره‌وری بیشتر
۸. امکان توزیع یکنواخت کودهای محلول
۹. تردد آسان‌تر ماشین‌آلات کشاورزی به علت سطح زیر کشت منظم
۱۰. جلوگیری از سوختگی و تلفات ناشی از خیس شدن برگ‌ها
شیوه صحیح و اصولی راه‌اندازی سیستم آبیاری با نوار تیپ
به منظور راه‌اندازی و استفاده از این نوع روش آبیاری باید نکات مهمی را در دو بخش قبل و بعد از نصب نوار تیپ‌ها رعایت کرد تا سیستم بدون کمترین مشکلی کار کند که شامل موارد زیر هستند.
۵ نکته مهم قبل از راه‌اندازی سیستم آبیاری با نوار تیپ
۱. ضرورت تسطیح و شیب بندی مناسب
۲. شخم زدن زمین و عاری ساختن آن از کلوخ‌ها و سنگ‌های درشت
۳. نگه‌داشتن مرزبندی‌های آبیاری سنتی به خصوص در مناطق آب شور برای مواقع ضروری جهت استفاده از شیوه غرقابی
۴. شستشو لوله‌های اصلی و فرعی
۵. طراحی یک آرایش مناسب برای ایستگاه پمپاژ و لوله‌ها با استفاده از محاسبات و مبانی هیدرولیکی جهت بهبود آبیاری و صرفه اقتصادی
نکات مهم هنگام نصب و راه‌اندازی سیستم آبیاری با نوار تیپ
نصب نوار تیپ‌ها به دو روش سنتی و مکانیزه امکان‌پذیر است. با در نظر گرفتن آرایش لوله‌ها و نحوه طراحی سیستم، امتداد و راستای مناسب برای نوارها انتخاب می‌گردد.
– توصیه می‌شود نوار تیپ درون شیار قرار گرفته و با باد غالب منطقه همسو و هم جهت باشد. همچنین طوری نوارها را باید گذاشت که قطره‌چکان‌ها در قسمت زیرین آن باشند.
– نکته بسیار مهم در این مرحله این است که نوار تیپ تحت هیچ شرایطی نباید بر روی زمین کشیده شود و یا زیر فشار قرار گیرد.
– در هنگام نصب بهتر است، کلاف نوار تیپ بر روی یک دستگاه ساده که در دو طرف محور آن جهت چرخش راحت بلبرینگ واقع شده گذاشته شود سپس به صورت دستی یا مکانیزه به حرکت درآید.
– از قرارگیری نوار تیپ در کنار مزرعه باید خودداری کرد زیرا سبب کاهش طول عمر آن می‌شود.
– چنانچه قرار است نصب به روش مکانیزه انجام شود حتماً باید از سیستم‌های استاندارد پهن کردن نوار استفاده گردد تا در طول مسیر نوار با هیچ نوع سطح تیز و برنده‌ای تماس پیدا نکند. در صورت عدم توجه به این نکته خسارات فراوانی به کشاورز وارد خواهد کرد.
– در مسیرهایی که احتمال دارد سرعت باد باعث جابجایی نوار تیپ شود باید در فواصل مناسب از گیره‌های پلاستیکی جهت تثبیت لوله‌ها استفاده شود.
شیوه صحیح اجرا و نگهداری از سیستم آبیاری با نوار تیپ
پس از نصب نوار تیپ در مزرعه، در آبیاری‌های اولیه باید از صحت کارکرد سیستم اطمینان حاصل کرد زیرا بعد از افزایش سطح سبز زمین و رشد گیاه، امکان بازدید از نوارها سخت و گاهی غیرممکن است. بنابراین باید به فاصله نوار تیپ‌ها از یکدیگر، تثبیت نوارها در مقابل باد، محل صحیح قرارگیری قطره‌چکان‌ها و بست‌های ابتدایی جهت رفع نشتی از محل‌ها توجه کرده و در صورت لزوم اصطلاحات لازم صورت پذیرد.
در پایان فصل برای جلوگیری از مشکلات احتمالی برای فصل بعد و پیشگیری از خسارات زیست‌محیطی، نوار تیپ‌ها باید در اسرع وقت جمع‌آوری گردند.
